حکمت عزاداری (3) - من باب «امر به معروف و نهی از منکر»!

فاطمیه‌ی امسال، شبیه دهه‌ی محرم شده بود و این اصلاً چیز خوبی نیست و نه فقط چیز خوبی نیست، که حتی اگر به همین صورت پیش برود، مسئله‌ی خطرناکی خواهد شد. راه انداختن هیأت در خیابان‌ها و استفاده از نوای طبل و سنج، در همه‌ی تاریخ 1400 ساله‌ی اسلام، خاص امام حسین علیه‌السلام بوده است و این قالب خاص عزاداری که صرفاً عزاداری نیست، باید خاص و مختص حضرت ایشان، باقی بماند.

حکمت شکل و قالب عزاداری عاشورا نیز در جهاد و قتال نهفته است، در کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. به راستی چرا عاشقان حسین علیه‌السلام، یک دهه قبل از شهادتش را بر سر و سینه و طبل و سنج می‌کوبند؟ چرا دسته‌های عاشورایی حسین علیه‌السلام، از قدیم‌الایام، شهرها را، خیابان‌خیابان طی می‌کنند و بر طبل می‌کوبند و حال آن که در شهادت سایر معصومین، چنین نمی‌کنند؟ همه‌ی سرّ مطلب در خروج نظامی ایشان نهفته است.

نوای طبل و سنج، نوای جنگ و جهاد است و دسته های حسینی، دسته های فراخوانی مردم است به میدان یاری حسین در جنگ با یزیدیان تاریخ. همه‌ی زمین‌ها، کربلا است و باید دسته‌های حسینی، در قامت گردان‌های جهاد و قتال، مردم را در سرتاسر شهرها، به میدان یاری حسین علیه‌السلام فراخوانند. به همین خاطر، دسته‌های حسینی، تا روز عاشورا، بر سر و سینه و طبل و سنج می‌کوبند تا به جمعیت یاران عاشورایی حسین علیه‌السلام بپیوندند و همین که عاشورا به پایان می‌رسد، خیمه‌ی خیابانی دسته‌ها، برچیده می‌شود اما این، نه به این معنا است که خیمه‌ی عزای حسین، برچیده شود.

دسته‌ها و هیئت‌ها، به این معنا، صرفاً عزادار حسین علیه‌السلام نیستند بلکه کانون‌های تهیه و تأمین نیرو هستند تا با پیوستن به صفوف کربلائیان، صف یاران عاشورایی امام، تجهیز شود. چون تنها امامی که جهاد نظامی را به عنوان حرکت هدایتی خود برگزید، حضرت حسین علیه‌السلام بود، این قالب عزاداری، بایستی خاص ایشان بماند و در عزای باقی ائمه علیهم‌السلام، ذکر مصایب و اجتماعات در مساجد و مراکز مذهبی، کفایت می‌کند. شکل عزاداری برای ائمه، یکسان نیست و هر یک، معنا و مفهوم خاص خود را دارد و نباید جاهلانه، حرکت اصیل شیعه را، گرفتار چنین بدسلیقگی‌هایی نماییم.

افزودن دهه‌های عزاداری دیگری با عناوین مربوط به ائمه‌ی دیگر، کل طول سال را تبدیل به عزا می‌کند و فضا به نحوی می‌شود که خندیدن و جشن گرفتن و تفریح و سفر، در این دوره‌ها، عنوان «هتک حرمت» پیدا می‌کند و آرام‌آرام، زمینه‌ی قطبی شدن جامعه را رقم می‌زند. از یک سو، دشمن در تنور عده‌ای می‌دمد که هتک حرمت ائمه صورت گرفت و از سوی دیگر، جماعتی را علم می‌کند که همه‌ی سال را گریه می‌کنید و دین با شادی مردم مخالف است و تفرقه‌ی انگلیسی، به نام دین، تیشه بر ریشه‌ی آرمان همه‌ی انبیاء و ائمه می‌زند. رخصت‌های خدا باید رخصت باقی بماند و عزائمش، عزائم، «إنَّ اللّه َ یُحِبُّ أن تُؤتى رُخَصُهُ، کَما یُحِبُّ أن تُؤتى عَزائِمُهُ». این تعمیم عزاداری خاص عاشورا به سایر ائمه، «یحرفون الکلم عن مواضعه» را مصداق است. بدعت‌ها از همین جاها شروع می‌شوند.

معضل در جایی است که «شغل» و «حرفه»ی عده‌ای (نه همه) می‌شود «مداحی و ذکر مصیبت». دقت شود که کسی با مداحان و مداحی و ذکر مصیبت ائمه مخالف نیست، به قول شهید آوینی در همین مطلب قبل «باز یه همچین اَنگی رو بعداً نچسبونن»، اما اگر شغل و «محلّ درآمد» عده‌ای بشود مداحی و ذکر مصیبت، خب باید تمام طول سال نان بخورد بالاخره. از این رو، چنانی که خوانندگی و هنرپیشگی و چنین مسائلی، نباید شغل باشد، این هم همین طور است.

«مسأله‌ى دیگر، مسأله‌ى روضه‌هاست. روضه‌خوانى و سینه‌زنى باید باشد؛ اما نه در هر عزایى. این را بدانید که روضه خواندن و گریه کردن - آن سنت سنیه - مربوط به همه‌ى ائمه نیست؛ متعلق به بعضى از ائمه است. حالا یک وقت در جمع و مجلسى کسى روضه‌یى مى‌خواند، عده‌یى دلشان نرم مى‌شود و گریه مى‌کنند؛ این عیبى ندارد. اصلاً عزادارى کردن یک حرف است، روضه‌خوانى و سینه‌زنى راه انداختن یک حرف دیگر است. روضه‌خوانى و سینه‌زنى راه انداختن، مخصوص امام حسین است؛ حداکثر مربوط به بعضى از ائمه است؛ آن هم نه به این وسعت. مثلاً در شب و روز تاسوعا و عاشورا بخصوص، در شب و روز بیست‌ویکم ماه رمضان، سینه‌زنى و عزادارى و برپایى جلسات خوب است؛ ولى مثلاً در مورد حضرت موسى‌بن جعفر (علیه‌السّلام) - با این‌که وفات آن بزرگوار از وفات‌هاى داراى روضه‌خوانى است - من لزومى نمى‌بینم که سینه‌زنى بشود؛ یا مثلاً در سالگرد شهادت حضرت زهرا (سلام‌اللَّه‌علیها) مناسبتى ندارد که ما بیاییم نوحه‌خوانى و سینه‌زنى کنیم؛ بهتر این است که در آن موارد، شرح مصایبشان گفته بشود. شرح مصایب، گریه‌آور است.»                                          امام خامنه ای (طال اله عمره)

حکمت عزاداری (2) - کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا

کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، نه یک تمثیل و استعاره ی معنوی، که حقیقتی است جاودانه و جاری در تمام صیرورت این ارض مبتلا. کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، حقیقت دارد و قصه، قصه ی انتخاب تک تک ما انسان ها است. همه ی روزها، عاشورایی است که ولی خدا، صف در صف، مقابل یزیدیان ایستاده است و همه ی زمین ها، کربلا است که ظرف مکانی این مبارزه ی جاری حق و باطل شده است. هر جا ولی خدا فریاد هل من ناصر برآورده است، کربلایی و عاشورایی بر پا است و قصه، قصه ی انتخاب ما انسان ها است که با دست ولی خدا بیعت می کنیم یا سر در آخور حاکمیت یزید فرو می بریم.

حکمت شکل و قالب عزاداری عاشورا نیز در همین نهفته است: کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. به راستی چرا عاشقان حسین علیه السلام، یک دهه قبل از شهادتش را بر سر و سینه و طبل و سنج می کوبند؟ چرا دسته های عاشورایی حسین علیه السلام، از قدیم الایام شهرها را، خیابان خیابان طی می کنند و بر طبل می کوبند و حال آن که در شهادت سایر معصومین، چنین نمی کنند؟ همه ی سرّ مطلب در همین نهفته است: کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا.

نوای طبل و سنج، نوای جنگ و جهاد است و دسته های حسینی، دسته های فراخوانی مردم است به میدان یاری حسین در کربلای مدام تاریخ. همه ی زمین ها، کربلا است و باید دسته های حسینی، در قامت گردان های جهاد و قتال، مردم را در سرتاسر شهرها، به میدان یاری حسین علیه السلام فراخوانند. به همین خاطر، دسته های حسینی، تا روز عاشورا، بر سر و سینه و طبل و سنج می کوبند تا بر جمعیت یاران عاشورایی حسین علیه السلام بپیوندند و همین که عاشورا به پایان می رسد، خیمه ی دسته ها برچیده می شود اما این نه به این معنا است که خیمه ی عزای حسین برچیده شود.

دسته ها و هیئت ها، به این معنا، صرفاً عزادار حسین علیه السلام نیستند بلکه کانون های تهیه و تأمین نیرو هستند تا صف یاران عاشورایی امام، تجهیز شود . همه ی ارزش هیئات محرم به این است که همه ی این نیروها، خود را ذیل نصرت ولی زمان خود تنظیم کنند. اگر در شهرها و روستاهای مختلف، رسم بر این شده است که هیئات در بعد از ظهر عاشورا به زیارتگاه ها و امام زاده ها می روند، به خاطر این است که این گردان های جهادی، تمامیت یک دهه سینه زنی و طبل کوبی را در لقاء مقربان امام معصوم می دیدند و امروز که حکومت نایب امام زمان بر بخشی از این کره ی مبتلا، محقق شده است، تمامیت و کمال این دهه، به لقاء نایب امام زمان است چنانی که گفته اند: تمامُ الحجِ لقاء الامام.

حکمت عزاداری (1)

مسأله‌ى دیگر، مسأله‌ى روضه‌هاست. روضه‌خوانى و سینه‌زنى باید باشد؛ اما نه در هر عزایى. این را بدانید که روضه خواندن و گریه کردن - آن سنت سنیه - مربوط به همه‌ى ائمه نیست؛ متعلق به بعضى از ائمه است. حالا یک وقت در جمع و مجلسى کسى روضه‌یى مى‌خواند، عده‌یى دلشان نرم مى‌شود و گریه مى‌کنند؛ این عیبى ندارد. اصلاً عزادارى کردن یک حرف است، روضه‌خوانى و سینه‌زنى راه انداختن یک حرف دیگر است. روضه‌خوانى و سینه‌زنى راه انداختن، مخصوص امام حسین است؛ حداکثر مربوط به بعضى از ائمه است؛ آن هم نه به این وسعت. مثلاً در شب و روز تاسوعا و عاشورا بخصوص، در شب و روز بیست‌ویکم ماه رمضان، سینه‌زنى و عزادارى و برپایى جلسات خوب است؛ ولى مثلاً در مورد حضرت موسى‌بن جعفر (علیه‌السّلام) - با این‌که وفات آن بزرگوار از وفاتهاى داراى روضه‌خوانى است - من لزومى نمى‌بینم که سینه‌زنى بشود؛ یا مثلاً در سالگرد شهادت حضرت زهرا (سلام‌اللَّه‌علیها) مناسبتى ندارد که ما بیاییم نوحه‌خوانى و سینه‌زنى کنیم؛ بهتر این است که در آن موارد، شرح مصایبشان گفته بشود. شرح مصایب، گریه‌آور است.

امام خامنه ای (طال اله عمره)